సరస్వతీదేవి చదువుల తల్లి, బ్రహ్మదేవుని సహచారిణి.
ఆమె చేతులలో రుద్రాక్ష మాల, ఒక చిలుక, తెల్లని పద్మము, పుస్తకము ఉంటాయి.
సరస్వతీ పూజ ప్రత్యేకముగా చేసుకునేటప్పుడు మనము ఈ "సరస్వతీ అష్టోత్తర శతనామావళి" చదువుతూ పూజించుకోవచ్చును.
సాధారణముగా పిల్లలకు అక్షరాభ్యాసము చేసేటప్పుడు సరస్వతీదేవిని పూజించి చేసుకుంటాము. అలాగే ఏడాదికి ఒకసారి పండుగలా సరస్వతి పుట్టినరోజు జరుపుకునేటప్పుడు కూడ ఆమెను మనము తృప్తిగా పూజించుకోవాలని అనుకుంటాము. ఇటువంటి సందర్భాలలో చక్కగా పువ్వులు, పసుపు, కుంకుమలతో సరస్వతీదేవిని పూజించుకోవచ్చును. ఒక్కొక్క పేరు చదువుతూ పసుపు కాని, కుంకుమ కాని, పుష్పము గాని ఆమెకు సమర్పించుకుంటూ తృప్తి, సంతోషములు పొందవచ్చును.
ఇప్పుడు 108 నామములు తెలియజేస్తూ కొన్ని క్లిష్టమైన పేర్లకు మాత్రము అర్థములు తెలియజేస్తున్నాను.
ఓం సరస్వత్యై నమః
ఓం మహా భద్రాయై నమః
ఓం మహా మాయాయై నమః
ఓం వరప్రదాయై నమః
ఓం శ్రీ ప్రదాయై నమః (శ్రీ అంటే యశస్సు, సంపద)
ఓం పద్మ నిలయాయై నమః
ఓం పద్మాక్ష్యై నమః
ఓం పద్మవక్త్రాయై నమః (పద్మముఖి)
ఓం శివానుజాయై నమః (శివుని సోదరి) || 9 ||
ఓం పుస్తక భృతే నమః
ఓం జ్ఞానముద్రాయై నమః
ఓం రమాయై నమః (రమ అంటే ఆహ్లాదము)
ఓం పరాయై నమః ( ఊహకు అందని పరమాత్మిని )
ఓం కామరూపాయై నమః (రూపము మార్చుకోగలది)
ఓం మహావిద్యాయై నమః
ఓం మహాపాతక నాశిన్యై నమః
ఓం మహాశ్రయాయై నమః
ఓం మాలిన్యై నమః (మాలిని అంటే హారము ధరించినది)
(మాలిని అంటే కాపాడునది అని కూడ) ||18 ||
ఓం మహాభోగాయై నమః
ఓం మహాభుజాయై నమః
ఓం మహాభాగాయై నమః (సూక్ష్మరూపురాలు )
(లేదా భాగ్యము కలిగించునది)
ఓం మహోత్సాహాయై నమః
ఓం దివ్యాంగాయై నమః
ఓం సురవందితాయై నమః
ఓం మహాకాల్యై నమః (కాలదేవత, లేదా మృత్యుదేవతల అంశము)
ఓం మహాపాశాయై నమః (పాశముతో వశము చేసుకునేది)
ఓం మహాకారాయై నమః (విశాల రూపము కలది) || 27 ||
ఓం మహాంకుశాయై నమః
ఓం పీతాయై నమః (పీతాయై అంటే పట్టు బట్టలు ధరించినది)
ఓం విమలాయై నమః (పవిత్రురాలు)
ఓం విశ్వాయై నమః
ఓం విద్యున్మాలాయై నమః (తేజస్సునే మాలగా ధరించినది)
ఓం వైష్ణవ్యై నమః (విష్ణువు యొక్క శక్తి స్వరూపిణి)
ఓం చంద్రికాయై నమః (మెరుపుతీగ వంటిది)
ఓం చంద్రవదనాయై నమః
ఓం చంద్రలేఖా విభూషితాయై నమః (చంద్రకిరణములు దాల్చినది) || 36 ||
ఓం సావిత్ర్యై నమః (సావిత్రీదేవి, సూర్యతేజస్సు కలది)
ఓం సురసాయై నమః (దేవతల ప్రీతిపాత్రురాలు)
(సురస అంటే దివ్యజ్ఞానము, ఉత్తమ కళల యొక్క సారము అందించేది)
ఓం దేవ్యై నమః
ఓం దివ్యాలంకార భూషితాయై నమః
ఓం వాగ్దేవ్యై నమః
ఓం వసుధాయై నమః
ఓం తీవ్రాయై నమః (మేటి అయిన దిట్ట)
ఓం మహాభద్రాయై నమః
ఓం మహా బలాయై నమః || 45 ||
ఓం భోగదాయై నమః
ఓం భారత్యై నమః (మరో పేరు భారతీదేవి)
ఓం భామాయై నమః (ఆకర్షణ, మక్కువ కలది)
ఓం గోవిందాయై నమః (ఇంద్రియముల రక్షకురాలు)
ఓం గోమత్యై నమః (జ్ఞానేంద్రియమైన దేవి)
ఓం శివాయై నమః (ఆనందము, తన్మయము)
ఓం జటిలాయై నమః ( జటిల అంటే అంతు చిక్కనిది)
ఓం వింధ్య వాసాయై నమః (వింధ్యప్రదేశములో వసించునది)
ఓం వింధ్యాచల విరాజితాయై నమః (వింధ్య పర్వతముపై వెలసిన దేవి)
(అష్టభుజ గుడి లో వెలసిన దేవి) || 54 ||
ఓం చండికాయై నమః (సరస్వతి చండిక లేదా దుర్గాదేవి అంశములో కూడ ఉంది)
ఓం వైష్ణవ్యై నమః (వైష్ణవీదేవిలోని శక్తిస్వరూపిణి అయిన సరస్వతి)
ఓం బ్రాహ్మ్యై నమః (బ్రహ్మదేవుని పత్ని)
ఓం బ్రహ్మజ్ఞానైకసాధనాయై నమః (బ్రహ్మజ్ఞానానికి ఏకమాత్ర సాధనము)
ఓం సౌదామిన్యై నమః (సౌదామిని అంటే మెరుపు లేదా తేజస్సు)
ఓం సుధామూర్త్యై నమః (అమృత మూర్తి)
ఓం సుభద్రాయై నమః
ఓం సురపూజితాయై నమః
ఓం సువాసిన్యై నమః (జగత్తుని మంగళమయము చేయునది) || 63 ||
ఓం సునాసాయై నమః ( చక్కని ముక్కు కలది)
ఓం వినిద్రాయై నమః (సర్వదా చేతనశక్తి కలది)
ఓం పద్మలోచనాయై నమః
ఓం విద్యారూపాయై నమః
ఓం విశాలాక్ష్యై నమః
ఓం బ్రహ్మజాయాయై నమః (బ్రహ్మ శరీరములో నుండి పుట్టినది)
ఓం మహాఫలాయై నమః (గొప్ప ఫలములు అందించునది)
ఓం త్రయీమూర్త్యై నమః (ముగ్గురమ్మల దేవి)
ఓం త్రికాలజ్ఞాయై నమః (మూడు కాలము తెలిసినది) || 72 ||
ఓం త్రిగుణాయై నమః
ఓం శాస్త్ర రూపిణ్యై నమః
ఓం శుంభాసుర ప్రమథిన్యై నమః (శుంభాసురుని చంపినది)
ఓం శుభదాయై నమః
ఓం స్వరాత్మికాయై నమః (స్వరములో ఉండే ఆత్మ)
ఓం రక్తబీజ నిహన్త్ర్యై నమః (రక్తబీజుని కూడ చంపినది)
ఓం చాముండాయై నమః (చండకాసురుని వధించినది)
ఓం అంబికాయై నమః
ఓం ముండకాయ ప్రహరణాయై నమః (ముండక రాక్షసుని చంపినది) || 81 ||
ఓం ధూమ్రలోచన మర్దనాయై నమః (ధూమ్రలోచన రాక్షసుని చంపినది)
ఓం సర్వదేవస్తుతాయై నమః
ఓం సౌమ్యాయై నమః
ఓం సురాసుర నమస్కృతాయై నమః
ఓం కాలరాత్ర్యై నమః (కాలరాత్రి అంటే కాళికలో అంశము)
ఓం కళాధారాయై నమః
ఓం రూపసౌభాగ్య దాయిన్యై నమః
ఓం వాగ్దేవ్యై నమః
ఓం వరారోహాయై నమః (ఎడతెరిపిగా విద్యలను అందించేది) || 90 ||
ఓం వారాహ్యై నమః ( జీవము పోయునది)
ఓం వారిజాసనాయై నమః (వారిజము అంటే తామరపూవు)
ఓం చిత్రాంబరాయై నమః
ఓం చిత్రగంధాయై నమః
ఓం చిత్రమాల్య విభూషితాయై నమః
ఓం కాంతాయై నమః
ఓం కామప్రదాయై నమః
ఓం వంద్యాయై నమః
ఓం విద్యాధర సుపూజితాయై నమః || 99 ||
ఓం శ్వేతాననాయై నమః
ఓం నీలభుజాయై నమః
ఓం చతుర్వర్గ ఫలప్రదాయై నమః (ధర్మ, అర్థ, కామ, మోక్షములు ఇచ్చునది)
ఓం చతురానన సామ్రాజ్ఞ్యాయై నమః (బ్రహ్మదేవుని సతీమణి)
ఓం రక్తమధ్యాయై నమః (రక్త మధ్యము అంటే శక్తి, లేదా ప్రాణము)
ఓం నిరంజనాయై నమః (పవిత్రమైనది లేదా వికారములు లేనిది)
ఓం హంసాసనాయై నమః
ఓం నీల జంఘాయై నమః
ఓం బ్రహ్మ విష్ణు శివాత్మికాయై నమః || || 108 ||